Doğum tarihi: 25 Aralık 1927
Ölüm tarihi: 15 Aralık 2010
Kaç yaşında öldü: 83
Burcu: Oğlak
Meslek: Yazar, Dilbilimci, Çevirmen
Doğum yeri: Beyoğlu, İstanbul
Ölüm yeri: Altındağ, Ankara
Dil bilimci, Sinema tarihçisi ve çevirmen, yazar.
Türkiye’de sinema hakkında ilk süreli yayını çıkaran Nijat Özön, ilk sinema ansiklopedisini de yazdı.
Nijat Özön, 25 Aralık 1927 tarihinde Beyoğlu, İstanbul’da doğmuştur. Babası Türk edebiyat tarihçisi Mustafa Nihat Özön’dur. Nijat Özön, Ankara Atatürk Lisesinden 1946 yılında mezun oldu. 1952 yılına Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin Türk dili edebiyatı ve Kütüphanecilik Enstitüsü bölümünden mezun oldu.
Kütüphanecilik eğitimi de alan Nijat Özön, İstanbul’da bir dönem yayıncılık yaptı, daha sonra 1958 yılında girdiği Anadolu Ajansı’nda sekreter, çevirmen, bölüm şefi, redaktör olarak çalıştıktan sonra1981 yılında emekli oldu.
Dilbilim alanında çalışan Nijat Özön, sözlük ve ansiklopediler çıkardı, tercümeler yaptı. 1960’lı yıllarda Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu’nda sinema dersleri verdi. 1978 yılında Kültür Bakanlığı “Kültür Yüksek Kurulu” ve “Sinema Kurulu” üyeliğinde bulundu. İstanbul, Ankara ve İzmir film festivallerinde ödüller aldı.
Ankara’da Fransız Sefaretinde (Büyükelçilik) haftalık bültenler hazırladı.
Yazarlığa “Yeni İtalyan Sinema Okulu” adlı ilk yazısı Ankara’da yayımlanan “Yağmur ve Toprak” dergisinde, Aralık 1950’de yayınlanmasıyla başladı. Dergi 1948 & 1951 arasında yayımlandı. Çeşitli dergilerde “Adnan Ufuk” takma adlarıyla yazılar yazdı. Bu tercihini yeni çıkmış dergilerde yazar adlarının çok sayıda olmasının önemiyle açıklıyor.
1956 yılında Türkiye’de sinemayla ilgili ilk kapsamlı başvuru kitabı olan “Sinema Sanatı”nı ve sinema sanatını kuramsal ve estetik yönüyle ele alan ilk sinema dergisi olan “Sinema”yı o çıkardı ve Türkiye’nin “ilk sinema tarihçisi” ve “ilk sinema kuramcısı” olarak anıldı. Sinemada biçim ve estetiğe önem veren Nijat Özön, sözünü sakınmayan dobra bir yazar olarak da tanınıyordu. Türk sinemasının geleceğini karanlık gören Nijat Özön, bu konuda Halit Refiğ ile sert tartışmalara girmiş, ödüllü yönetmen Metin Erksan’ın Sevmek Zamanı filmini batı özentisi bularak yerden yere vurmuştu.
1951 yılından itibaren sinema eleştiri ve incelemeleri Yeryüzü, Beraber, Pazar Postası, arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı Sinema (1956), Ulus, Akis, Yön, Yeditepe, Türk Dili, Devrim gazete ve dergilerinde yer aldı.
1956 yılında, Halit Refiğ ile birlikte yayınladıkları “Sinema” dergisi ve “Kim” isimli dergilerde sinema üzerine yazıları çıktı.
Arkın Sinema Ansiklopedisi, Meydan-Larousse ve Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi’ne sinema ile ilgili maddeler yazdı.
Vedat Türkali’nin sinema ile ilgilenmesinin arkasında yatan kişi olarak da bilinir. Bir süre aynı cezaevinde birlikte kalmaları Vedat Türkali’nin daha sonraki dönemlerde sinemaya ilgi duymasını sağlamıştır.
Nijat Özön hapis meselesini şöyle anlatmış: “Ben Gizli Komünist Partisi üyesi olmakla suçlandım. Fakat ben partiden 1 yıl önce ayrılmıştım… 7 ay tutuklu kaldım… 4 ay hüküm giydim, yani devletten 3 ay alacağım var benim.”
Nijat Özön, 1962 yılında yazdığı “Türk Sinema Tarihi” adlı kitabında sinemanın Türkiye’ye girdiği 1896 yılından 1960 yılına kadar olan gelişmeleri ana hatlarıyla inceleyerek yazmıştır.
Nijat Özön, 15 Aralık 2010, Altındağ, Ankara’da kalp rahatsızlığı nedeniyle tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde 83 yaşında ölmüştür.
Kitapları:
Resimli Uygulamalı Dilbilgisi (1954)
Sinema Sanatı (1956)
Ansiklopedik Sinema Sözlüğü (1958)
Türk Sineması Tarihi Dünden Bugüne 1896-1960 (1962)
Temel Yazım Kılavuzu (1999)
Yeni Okul Sözlüğü (1996)
Dil Kılavuzu (1985)
Güzel Türkçemiz (1986)
Büyük Dil Kılavuzu (1995)
Türk Sineması Kronolojisi 1895 & 1966, 1968
Telaffuzlu Fransızca-Türkçe Okul Sözlüğü (1965)
Sinema Terimleri Sözlüğü (1963)
Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları, 1. cilt – Tarih, Sanat, Estetik
Endüstri, Ekonomi 1995
Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları, 2. cilt (1995)
Sinema El Kitabı, 1964
İlk Türk Sinemacısı Fuat Uzkınay (1970)
100 Soruda Sinema Sanatı (1972)
Sinema ve Televizyon Sözlüğü (1973)
Semaine du Cinéma Turc (Paris, 1975)
Türk Sineması Kısa Tarihçesi (Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, 1979)
Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü (1981)
Sinema, Uygulayımı – Sanatı – Tarihi 1985
Çevirileri:
Yurttaş Kane (senaryo), Orson Welles’ten, 1965
Film Duyumu, Sergei Eisenstein 1984
Film Biçimi, Sergei Eisenstein 1985
Potemkin Zırhlısı / Harp Esirleri / Cehennemden Dönüş (üç senaryo) Sergei
Eisenstein 1984
Çağdaş Sinemanın Sorunları, Andre Bazin 1966
Cehennemden Dönüş John Ford, Mart 1967
Harp Esirleri – (senaryo) Jean Renoir, Mart 1967
Sinemanın Temel İlkeleri – Vsevolod Pudovkin, Haziran 1966