Obezitenin Tanımı: Obezite ya da halk arasında bilinen adıyla şişmanlık, vücutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Obezite, besinlerle alınan enerji miktarının, metabolizma ve fizik aktivite ile tüketilen enerji miktarını aştığı durumda ortaya çıkar.
Obezite, insan vücudunda kalp ve damar sistemi, solunum sistemi, hormonal sistem, sindirim sistemi gibi sistemleri etkileyen ve birçok önemli rahatsızlığa zemin hazırlayan bir hastalıktır.
Kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol, solunum rahatsızlıkları, eklem hastalıkları, adet düzensizlikleri, kısırlık, iktidarsızlık, safra kesesi hastalıkları, taş oluşumu, bazı kanser türleri, obezite ile doğrudan ilişkili hastalıklardan birkaçıdır.
Sonuç olarak obezite, insan yaşamını kısaltan ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir hastalık olarak tanımlanabilir. Yapılan araştırmalara göre, obezite özellikle son 20 yılda, bütün dünyada süratle artmakta ve bir salgın hastalık gibi yayılmaktadır. Bu salgından ülkemiz de etkilenmektedir. Kadın nüfusumuzun yaklaşık üçte biri, erkek nüfusumuzun da yaklaşık beşte biri obez, yani şişmandır.
Obezite nasıl ölçülür?
Obezite için en yaygın kullanılan ölçüm, Beden Kitle İndeksi ya da İngilizce adıyla “Body Mass Index” (BMI) ve bel çevresi ölçümüdür.
BMI değeri ve anlamı?
BMI, vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (m²) bölünmesi ile hesaplanır. Bu değer yaş ve cinsiyetten bağımsızdır. Bununla beraber, BMI kullanımı, çocuklarda, hamile kadınlarda ve çok adaleli kişilerde doğru sonuç vermez, bu nedenle kullanılmamalıdır.
BMI hesaplanmasında iki örnek: Ayşe Hanım’ın ağırlığı 70 kg, boyu ise 1.60 m’dir.
Buna göre Ayşe Hanım’ın BMI değeri: 70/ (1.60)²= 70/ 1.60 x 1.60 = 70/ 2.56 = 27.34 kg/ m²’dir.
Hasan Bey’in ağırlığı da 90 kg, boyu ise 1.70 m’dir.
Buna göre Hasan Bey’in BMI değeri: 90/ (1.70)² = 90/ 1.70 x 1.70 = 90/ 2.89 = 31.1 kg/ m²’dir.
Sağlık otoriteleri, BMI değerlerini, normal kilolu, fazla kilolu ve obez şeklinde gruplara ayırmışlardır.
BMI Değeri
18.5 kg/ m²’nin altında olanlar
Zayıf
18.5-24.9 kg/ m² arasında olanlar
Normal kilolu
25-29.9 kg/ m² arasında olanlar
Fazla kilolu
30-39.9 kg/ m² arasında olanlar
Obez (şişman)
40 kg/ m²’nin üzerinde olanlar
İleri derecede obez olarak tanımlanmaktadır.
Bu sınıflamaya göre, Ayşe Hanım fazla kilolu, Hasan Bey ise obezdir.
Siz de bu formül ve tabloya göre kendi kendinizi değerlendirebilirsiniz.
Bel çevresi ölçümü ve anlamı
Vücuttaki toplam yağ miktarı önemli olmakla beraber, yağın nerede biriktiğini bilmek daha önemlidir. Karın çevresinde yağ birikimi, kalça ve vücudun diğer bölgelerinde yağ birikiminden daha fazla sağlık risklerine neden olur. Bu risk için basit fakat doğru bir yöntem bel çevresi ölçümüdür. Bununla birlikte, bel çevresi ile ilişkili hastalık riskinin, farklı toplumlarda değişkenlik gösterdiği unutulmamalıdır.
Bel çevresi ile ilişkili metabolik hastalıklar için sağlık riski
Artmış risk
Yüksek risk
Erkek
94 cm
102 cm
Kadın
80 cm
88 cm
Toplumda Görülme Sıklığı
Dünya Sağlık Örgütü 1997 yılında şişmanlığın Küresel Bir Epidemi halini aldığını ve mutlaka Tedavi Edilmesi gereken kronik bir hastalık olduğunu ilan etmiştir.
Sıklılığı giderek artmaktadır.
Şişmanlık ateroskleroz veya damar sertliği, hipertansiyon, şeker hastalığı, kalp hastalığı ve kan yağlarında yükseklik ve birçok yandaş hastalığın ortaya çıkmasına neden olması nedeniyle büyük önem arz eder. Kilo vermekle bu hastalıkların azalması veya düzelmesi sağlandığı için mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
İngiltere’de %8’den, %17
A.B.D’de %33
Türkiye’de ise erkeklerde %10-15
Kadınlarda %30 oranında şişmanlık vardır. 1990 yılında yapılan araştırmalarda erkeklerde %9 kadınlarda %24 oranında bulunmuştu. Neredeyse kadınlarda şişmanlık %65 oranında erkeklerde de %30 oranında artış göstermiştir.
Almanya’da yaşayan Türklerde 1997 yılında Giessen’de yapılan bir araştırmada
Erkeklerde %21.4
Kadınlarda ise %47.6 oranında bulunmuştur. Bu hayli yüksek bir orandır.
Şişmanlığın giderek artmasının nedeni fizik aktivitenin azalması veya hareketsizliğin giderek artması, Beslenme Alışkanlıklarındaki Değişmeye: lezzetli ve yağ içeriği yüksek gıdalarla beslenme, fast food türü gıdalarla beslenmenin artmasına bağlanmaktadır.
Obezite Kimlerde Daha Sık Görülür
Endüstrileşmiş, gelişmiş ülkelerde daha sıktır
Şehirlerde köylere göre daha sıktır
Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür
Kısa ve orta boylularda daha sık görülür.
Yaş arttıkça şişmanlık artar.
Obezite İçin Risk Faktörleri Nelerdir? Hangi Durumlar Şişmanlık Artışına Neden Olur?
Fizik aktivite azlığı, Hareketsizlik
Beslenme alışkanlıkları ya da yağlı yiyeceklerle baslenme, aşırı yemek yeme
Yaş ile birlikte artma
Kadınlarda erkeklere göre sık (doğumda alınan kilolar)
Doğum sayısı
Evlilik sonrası
Sigara bırakanlarda
Alkol alanlarda
Obezite Neden Oluşur?
Harcadığınızdan fazla kalori alınması durumunda alınan fazla enerji vücutta yağ olarak depolanarak şişmanlığa neden olur. Şişmanlığın oluşumunda genetik ve çevresel faktörlerin ve psikolojik durumun önemli etkisi vardır. Şişmanlığa neden olan durumları şu şekilde sıralayabiliriz:
Alınan bazı ilaçlar ve hormonlar: Kortizon kullanımı veya psikiyatride kullanılan bazı ilaçlar
Beslenme alışkanlıkları: Sık yemek yeme, aşırı yeme, Yağlı yemek yeme ve ihtiyaçtan fazla kalori almak
Hormon hastalıkları: Cushing sendromu denilen böbrek üstü bezi hastalığı
a . Hipotiroidi- Tiroid bezi çalışmamsı
b . Polikistik over sendromu- Yumurtalıkta kist olması </strong>
c . GH yetmezliği-Büyüme hormonu yetmezliği
d . Hipogonadizm- sek hormon azlığı
Sosyoekonomik ve Psikolojik faktörler:
Genetik faktörler
Hareketsiz yaşam
Obezite’ye Genetik Faktörler-Kalıtımın Rolü
Yapılan çalışmalar şişmanlık oluşumunda kalıtım veya genetik faktörlerin % 25-40 oranında rol oynadığını göstermiştir. Şişman kişilerin çocuklarında şişman olmayanlara göre şişmanlık görülmesi 2-3 kat fazladır. Anne ve babanın her ikisinin şişman olması durumunda çocuklarının %80′ ni erişkin yaşta şişmanlık gelişir.
Anne veya babadan biri şişman ise %40
Her ikisi normal kilolu ise %10 oranında
Çocukluk çağında (3-10 yaş arası) aşırı kilolu olan çocukların %50 sinde erişkin dönemde aşırı kilolu olma riski vardır.
Şişmanlığın genetik nedenleri uzun yıllardan beri araştırılmaktadır. Toplumda sık görülen şişmanlığı ortaya çıkaran birçok genetik bozukluk vardır. Tek bir gen değil birçok gen bozukluğu şişmanlık nedenidir. Fransa ve Almanya da şişman ailelerde yapılan çalışmalarda 10 numaralı kromozomdaki belirli bir alanın şişmanlıktan sorumlu olduğu ortaya çıkarılmıştır. Bu alandaki genlerin incelenmesi ile şişmanlığa neden olan genler daha iyi ortaya çıkarılabilecektir. Bunun yanında tek gen bozukluğuna bağlı şişmanlıklar da vardır. Ancak bunlar toplumda nadir görülürler.
Obezitenin Neden Olduğu Hastalıklar
Hipertansiyon-Tansiyon yüksekliği
Diabetes Mellitus-Şeker hastalığı
Kalp hastalıkları
Safra kesesi taşı
Karaciğer yağlanması
Artroz
Reflü özofajit
Gut-Ürik asit artışı
Kanser sıklığında artış (Kadınlarda meme, rahim ve safra kesei kanseri, erkeklerde kolon ve kalın barsak ve prostat kanseri artar)
Adet görme bozuklukları, polikistik over
Psikolojik bozukluklar-Aşağılık duygusu, kendine güven azalması, sosyal yaşamdan uzaklaşma
Felç-inme sıklığı artar
Uyku apnesi sıktır
Kadınlarda tüylenme-Hirsütizm
Obezitenin Tipleri Var mıdır?
Şişmanlık erkek tipi şişmanlık ve kadın tipi şişmanlık olarak ikiye ayrılabilir. Yağların karında ve iç organlarda toplandığı şişmanlığa erkek tipi şişmanlık veya Elma tipi şişmanlık diyoruz. Bu vücudun üst yarısı şişmanlığıdır. Yağların kalça veya uylukta toplanmasına ise kadın tipi şişmanlık veya armut tipi şişmanlık adını veriyoruz. Bunlardan elma tipi veya erkek tipi dediğimiz şişmanlık sağlık açısından daha tehlikelidir. Bu tip şişmanlarda kalb hastalığı, şeker hastalığı, kan yağlarında yükseklik daha sık görülür ve mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
Bu tip şişmanlığı anlayabilmek için bel çevresi ölçümü yapmaktayız. Bel çevresi göbek hizasından yapılan bel ölçümüdür ve bu erkeklerde 102 cm ve kadınlarda 88 cm den fazla olursa risk taşır.
Ayrıca Çocukluk tipi şişmanlık ve erişkin tipi şişmanlık vardır. Çocuklukta oluşan şişmanlık yağ hücre sayısının artması ile karakterize iken erişkinlerdeki şişmanlık her bir yağ hücresinin sayı artmadan hacminin artması ile karakterizedir.
Kilo Vermenin Faydaları:
Kalp hastalığı oluşma riski azalır
Yüksek kan basıncı azalır
Yüksek kan şekeri düzelir
Yağlı karaciğer düzelir
Uyku apnesi düzelir
Kan yağları düzelir.
Açlık Diyetlerinin Zararları:
Açlık diyetleri (200 kkal) ve çok düşük kalorili diyetler (200-800 kkal) ile hızlı kilo kaybı olur ve Kalp ritm bozukluklarına,
Baş ağrısı
Konsantrasyon bozukluğu
Hipotansiyon
Bulantı, kusma
Kabızlık, ishal
Safra taşı oluşumu
Kanda ürik asit artışına
Yorgunluk
Saç dökülmesine neden olur.