Doğum tarihi: ?? ?? 0580
Ölüm tarihi: 17 Temmuz 0656
Kaç yaşında öldü: 76
Meslek: Din Adamı
Doğum yeri: Taif, Suudi Arabistan
Ölüm yeri: Medine, Suudi Arabistan
İslam Devleti’nin Hazreti Ömer (R.A)’dan sonraki Başkanı ve 3. Halifesi.
Hazreti Osman (R.A), 580 yılında Suudi Arabistan, Taif’de doğdu. Kureyş’in zengin Ümeyye oğulları ailesindendir. Babasının adı Affan’dır.
Hazreti Osman (R.A)’un feraset sahibi bir teyzesi vardı, kendisine “Sen bir peygamber kızıyla evleneceksin, ona vahiy gelmeye başladı” dediğinde boş konuşmayan teyzesinin anlattıklarını arkadaşı olan Hazreti Ebu Bekir (R.A)’e anlattı. Hazreti Ebu Bekir (R.A) “Teyzen doğru söylemiş, Yâ Osman, sen akıllı adamsın, ben kendisinin peygamber olduğuna inandım, îmân ettim. Gel seni de huzuruna götüreyim, sen de îmân et” deyip beraberce Hazreti Muhammed (S.A.V)’in huzuruna vardılar. Hazreti Muhammed (S.A.V), Hazreti Osman (R.A)’a;
-Yâ Osman, Hak teâlâ seni Cennete misâfirliğe davet eder. Sen de bu daveti kabûl et! Ben bütün insanlara hidâyet rehberi olarak gönderildim. Hz Muhammed’in yaptığı bu davet üzerine, büyük bir şevkle kelime-i şehâdet getirip, Müslüman olmuştur.
Hazreti Osman (R.A), ilk müslüman olanların beşincisidir. Müslüman olduğu sırada 34 yaşlarındaymış.
Hazreti Osman (R.A) başarılı bir tüccar, giyimi kuşamı seven bir gençti. İlk Müslümanlar’ın genellikle önemsiz kimseler olması yanında, Hazreti Osman (R.A) gibi her yönüyle önemli bir kişinin Müslüman olması büyük yankı ve tepki uyandırdı. Ailesinden, teyzesi ve üvey kız kardeşinden başka kimse müslüman oluşunu desteklememiştir.
Hazreti Muhammed (S.A.V) gelen vahiy üzerine kızı Rukiye’yi Hazreti Osman (R.A)’a nikâhladı. Rukiyye, Bedir savaşından sonra vefât edince (Hazreti Muhammed (S.A.V) kızının cenazesine yetişememiştir), Hazreti Muhammed (S.A.V) diğer kızı Hazreti Ümmü Gülsüm (R.A)’u da Hazreti Osman (R.A)’a nikâhladı. Bu bakımdan ona, Peygamberimiz’in iki kızıyla evlenme nimetine kavuşmuş olduğu için, iki nûr sahibi manâsına “Zinnûreyn” denilmiştir.
Hazreti Osman (R.A), Hazreti Rukiyye (R.A) hasta olduğu için katılamadığı Bedir savaşı hariç tüm savaşlara katılmıştır.
622 yılında Habeşistan’a göç etmiş, tüm varlığını orada bırakıp Mekke’ye geri gelmiş daha sonrada Medine’ye hicret etmiştir.
Medine’de Ebu Talha’nın yanında kalan Hazreti Osman (R.A), Ensardan hiç yardım kabul etmemiştir, kısa sürede kendi evini alan Osman tüccarlıktaki maharetini göstermiş, daha önce çiftçilik yapan Medine’lilere tüccarlığı öğretmiş, musevilerin elinde olan ticaret müslümanların eline geçmiştir.
Hazreti Muhammed (S.A.V)’in vefatından sonra halife seçilen Hazreti Ebu Bekir (R.A)’a bey’at etmiştir. Ridde Savaşları sırasında Hazreti Ebu Bekir (R.A)’un danışmanı olarak görev yapmış ve Medine’de kalmıştır. Daha sonra Hazreti Ebu Bekir (R.A)’un Hazreti Ömer (R.A)’u bir sonraki halife olarak tayin eden belgesini kaleme alan da Hazreti Osman (R.A)’dur. Hazreti Ömer (R.A)’un hilafeti sırasında Ömer’de danışmanlık yapmış ve Medine’de kalmıştır.
Kendisinden önce halife olan Hazreti Ömer (R.A), 03 Kasım 644 tarihinde Medine’de bir suikast sonucu öldürülünce 644 yılında halife olan Hazreti Osman (R.A) 12 yıl gibi uzun bir zaman halifelik yaptı. Hazreti Osman (R.A) halife olunca, kendisiyle birlikte halife olabileceği düşünülen Hazreti Ali (R.A)’da kendisine bey’at etmiştir. Dört Büyük Halife’den en uzun süre halifelik yapan Hazreti Osman (R.A)’dur.
Hazreti Osman (R.A)’un hilafetinin ilk altı yılı fetihlerle geçti. Bu zaman içinde Afrika’nın mühim bir kısmı fethedildi. İspanya’ya ilk Müslüman akınları başlatıldı. Kıbrıs fethedildi. Ayrıca Hazreti Ömer (R.A)’un vefatını fırsat bilerek isyan eden Ermenistan ahalisi itaat altına alındı, Taberistan fethedildi. Bu yılın en mühim bir hadisesi, İslam donanmasıyla Bizans donanmasının Akdeniz’de karşı karşıya gelmesi ve İslam donanmasının 500 parçalık Bizans donanmasını bozguna uğratmasıdır. Bu zafer, Müslümanlara Akdeniz’de rahat manevra yapma imkânını kazandırdı. Müslümanlar, Malta ve Girit adalarına çıktılar. Bu arada bir grup Müslüman, Anadolu sahillerine çıkarken, diğer bir grup da İstanbul surlarına dayandı. Yine bu zaman zarfında idarede eyalet sistemi kökleştirildi. İslam ülkesi mülki ve idari olmak üzere iki sisteme ayrıldı.
Hazreti Osman (R.A) zamanında Muaviye tarafından ilk İslam donanması kuruldu. Donanmanın ilk hedefi Kıbrıs adası olmuştur.
Halifelik döneminde İslam devleti genişlemiş, Horasan, Hindistan, Mâverâünnehir, Kafkasya, Kıbrıs adası ve Kuzey Afrika’nın birçok yerleri onun zamanında feth edilmiştir. Donanma kurmuş, ekonomik reformlar gerçekleştirmiştir. İlk islam parasını basmış, bütün masraflarını karşılayarak Kabe ve Mescidi Nebeviyi genişletmiştir.
Hazreti Ebubekir (R.A) zamanında toplatılıp kitap haline getirilen Kur-an’ı Kerim Mushaflarını çoğaltıp önemli merkezlere göndermiştir. Hazreti Osman (R.A), bir istişare meclisi topladı. Bu heyet, yardımcılarıyla birlikte 12 kişiden müteşekkildi. İleri gelenleri Zeyd bin Sâbit, Abdullah bin Zübeyr, Sâid bin Âs ve Abdurrahman bin Hâris idi. Heyet, Hazreti Ömer (R.A)’un evinde ve Hazreti Hafsa (R.A)’un himayesinde olan Kur’ân nüshasını, Hz. Ebû Bekir zamanında toplatılan nüsha esas alınarak yedi nüsha olarak çoğalttı. Çoğaltılan bu nüshalar Kûfe, Basra, Şam, Mekke, Yemen ve Bahreyn’e gönderildi. Bir nüsha da Medine’de bırakıldı. Bu nüshaya “imam” adı verildi.
Hazreti Muhammed (S.A.V) kendisine Medine’de 40 gün komşuluk yapan Hazreti Osman (R.A)’un su şıpırtısını bile duymadığını buyurmuştur.
Hazreti Muhammed (S.A.V) kendisinden halifeliği terk etmesini isteyeceklerini fakat halifeliği bırakmamasını tembihlemiş, ayrıca kendisini Cennette arşın nurundan yaratılmış bir huinin beklediğini müjdelemiştir.
Hazreti Osman (R.A) çok sıkılgan birisidir. Peygamberimiz evinde yatağında uzanmış vaziyette iken, sırasıyla Hazreti Ebu Bekir (R.A) ve Hazreti Ömer (R.A) içeri girip müşküllerini halledip çıkmışlardı. Bir müddet sonra Hazreti Osman (R.A) kapıyı çalıp içeriye girmek için izin istediğinde Hazreti Muhammed (S.A.V) yatağından kalmış, üzerini toplamış Hazreti Ayşe (R.A)’a da üzerini toparlamasını emretmişlerdir. Hazreti Osman (R.A) müşkülünü halledip çıkınca Hazreti Ayşe (R.A), Hazreti Osman (R.A)’a neden böyle davrandığını sorduğunda Hazreti Muhammed (S.A.V) “Osman çok utangaçtır, beni öyle gördüğünde müşkilatını söylemeden gideceğinden çekindim” buyurmuşlardır.
Hazreti Osman (R.A), zenginliğin şükrünü eda etmek için muhtaçlara bol bol ikramda bulunur, fakat kendisi gayet mütevazi yaşardı.
Hazreti Osman (R.A), 76 yaşında 17 Temmuz 656 tarihinde Medine’de evinde Kur’an-ı Kerim okurken müşrikler tarafından öldürüldü.
Bozguncuların başlattığı isyan sonucunda Hazreti Osman (R.A)’un evini soydular, Devlet hazînesi olan beyt-ül-mâlı da yağma ettiler. Medine’yi kana buladılar. Halifenin cenâzesi üç gün defnedilemedi.
Müslümanlar Hazreti Ali (R.A)’u halife seçtiler.
Hazreti Osman (R.A)’un Öldürülmesinin sebepleri:
Bu olayın sebebi şudur:
Hazreti Osman (R.A), Amr b. As’ı Mısır valiliğinden azl ettiği zaman oraya vali olarak Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’i atadı. Zira Hariciler, Mısır’da Amr b. As’ın sıkı kontrolü altında olup hareket edebilecek durumda değillerdi. Onun valiliği zamanında halife ve emir hakkında kötü sözler söyleyemiyorlardı. Nihayet onu Mısır’dan alması için Hazreti Osman (R.A)’a şikayet ettiler. Yerine ondan daha yumuşak huylu birini vali olarak atanmasını taleb ettiler.
Sürekli şikayetler üzerine Hazreti Osman (R.A)’da Amr b. As’ı savaş komutanlığından azledip namaz imamlığı görevinde bıraktı. Savaş komutanlığına ve haraç emirliğine Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’i atadı. Sonra Hariciler, Amr b. As ile Abdullah b. Sa’d arasında fesatlık yaptılar. Onları birbirlerine düşürdüler. Öyle ki bu iki zat, birbirlerine çirkin sözler sarfettiler.
Nihayet Hazreti Osman (R.A)’da emir gönderip Mısır’ın bütün görevlerini Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’in uhdesine verdi. Haraç işlerini, savaş işlerini ve namaz kıldırma görevini hep ona verdi. Amr b. As’a da haber göndererek: “Senden hoşlanmayan kimselerin yanında durmanda senin için bir yarar yoktur. Yanıma gel.” dedi. Bunun üzerine Amr b. As da Hazreti Osman (R.A)’a darılarak ona karşı öfkeye kapılarak Medine’ye döndü, içindekileri ona döktü. İkisi karşılıklı tartıştılar. Amr b. As, babasının üstünlüklerini sayarak Hazreti Osman (R.A)’a karşı iftiharda bulundu. Kendisinin onlardan daha güçlü olduğunu ifade etti. Hazreti Osman (R.A)’da ona: “Bırak bunları. Bu senin yaptığın cahiliyet işidir.” dedi. Amr b. As’da insanları Hazreti Osman (R.A)’a karşı kışkırtmaya başladı.
Mısır’da Hazreti Osman (R.A)’a öfke duyan ve onun hakkında çirkin sözler sarfeden bir topluluk vardı. Büyük sahabeler grubunu görevlerden azlettiği, onların yerine daha aşağı derecedeki kimseleri ya da kendi nazarlarında yöneticiliğe layık olmayan şahısları valiliklere ve idareciliklere atadığı için ona karşı düşmanca duygular besliyorlardı. Amr b. As’tan sonra vali olarak atanan Abdullah b. Sa’d, b. Ebi Serh’i de Mısırlılar beğenmediler. Ancak Abdullah b. Sa’d Mağriblilerle savaştığı, Berber, Endülüs ve Afrika’yı feth ettiği ve bu işlerle uğraştığı için onlara aldırış etmedi.
Hazreti Osman (R.A) gelen şikayetleri dikkatle inceliyor, başta Hazreti Ali (R.A) olmak üzere Ashab’ın ileri gelenleri ile istişarelerde bulunuyordu. Ancak, Mısır’dan Medine’ye gelip, Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’in gayr-ı meşru uygulamalarını şikayet eden bir heyetin, dönüşlerinde Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’in takibatına uğramaları ve bazılarının öldürülmesi, olayların tırmanmasına sebep olmuştu.
Ayrıca Mısır’da insanları Abdullah b. Sa’d’a karşı ayaklanmaya ve onunla savaşmaya teşvik eden bazı sahabe çocuklarından oluşan bir topluluk oluştu. Bunların bel kemiği ve elebaşıları Muhammed b. Ebi Bekir ile Muhammed b. Ebi Hüzeyfe idi. Bunlar, 600 kadar süvariyi harekete geçirip Recep ayında umreci sıfatıyla Medine’ye gönderdiler ki, orada Hazreti Osman (R.A)’u protesto etsinler. Bu, 600 kişilik grup Amr b. Büdeyl b. Verka el-Huzaî, Abdurrahman b. Adis el-Belevî, Kinane b. Bişr et-Tecibî ve Sudan b. Himran es-Sekunî komutasında yola çıktılar. Tamamının idaresinden de Amr b. Büdeyl b. Verka el-Huzaî sorumlu idi.
Bunlarla birlikte Hazreti Ebu Bekir (R.A)’un oğlu Muhammed’de Medine yoluna çıktı. Ebu Hüzeyfe’nin oğlu Muhammed ise, Mısır’da kalıp insanları Hazreti Osman (R.A)’a karşı kışkırtmaya ve kendi grubunu savunmaya devam etti. Abdullah b. Sa’d b. Ebi Şerh, Hazreti Osman (R.A)’a mektup göndererek, 600 kişilik grubun umreci sıfatıyla Medine’ye doğru yola çıktıklarını bildirdi. Bunlar Medine’ye yaklaştıklarında Hazreti Osman (R.A), karşılarına çıkıp kendilerini Medine’ye girmeden önce Mısır’a geri göndermesi için Hazreti Ali (R.A)’da görev verdi.
Başka bir rivayette anlatıldığına göre Hazreti Osman (R.A), halkı onları durdurmaya ve geri çevirmeye çağırdı. Onun bu çağrısına Hazreti Ali (R.A) icabet edince o da Hazreti Ali’yi bu göreve gönderdi. Hazreti Ali (R.A)’la birlikte eşraftan bir cemaat da bu görevi ifa etmek üzere harekete geçti. Hazreti Osman (R.A), Ammar b. Yasir’i de yanına almasını Hazreti Ali (R.A)’a tavsiye etti. Hazreti Ali (R.A) gidip Ammar’ı çağırdığında Ammar, onunla bu göreve gitmeye yanaşmadı. Bunun üzerine Hazreti Osman (R.A), Ammar’a gidip asîleri geri çevirme işine katılmasını teşvik için Sa’d b. Ebi Vakkas’ı gönderdi. Sa’d b. Ebi Vakkas gidip kendisine bu görevi gelmesi için teşvikte bulunduysa da Ammar yine yanaşmadı. Ammar, bir hadiseden dolayı kendisini cezalandırıp döven Hazreti Osman (R.A)’a kızgındı. Ammar, Abbas b. Utbe b. Ebi Leheb’e sövdüğü için aralarında kavga çıkmış, Hazreti Osman (R.A)’da ikisini cezalandırmıştı. İşte bu sebeple Ammar, Hazreti Osman (R.A)’a karşı öfke duymuş ve insanları ona karşı ayaklanmaya teşvik etmişti. Sa’d b. Ebi Vakkas, onu bu hareketinden sakındırmış ve kınamıştı. Ancak o, bu tutumundan vazgeçmemişti.
Hazreti Ali (R.A), Cühfe’de bulunan asilerin yanına gitti. Asiler, ona saygı gösteriyorlar ve aşırı derecede hürmet ediyorlardı. Hazreti Ali (R.A), onları bu hareketlerinden vazgeçirmeye çalışarak kınadı ve ağır sözler söyledi. Bunun üzerine onlar kendilerini kınayarak: “Biz bu adam için halife ile savaşıyoruz ve protestoda bulunuyoruz, o da kalkmış onu bize karşı savunuyor.” dediler.
Talha İbn Ubeydullah, Hazreti Ayşe (R.A) ve Hazreti Ali (R.A); Hazreti Osman (R.A)’a giderek, bu insanların haklı isteklerini yerine getirmesini ve Abdullah b. Sa’d b. Ebi Serh’i azlederek yargılamasını istediler. Bunun üzerine Hazreti Osman (R.A), Mısırlılar’a kendileri için vali olarak kimi istediklerini sordu. Onlar, Muhammed b. Ebi Bekr’i istediklerini bildirdiler.
Hazreti Osman (R.A), Muhammed b. Ebi Bekr’i vali tayin etti. O, Mısır’dan gelenler ve bir grup sahabi ile birlikte Medine’den yola çıktı. Medine’den üç günlük bir uzaklıkta yol alırlarken devesini, sanki takip ediliyormuş gibi hızlı sürmeye çalışan bir adam gördüler. Adamı yakalayıp sorguladıklarında İbn Ebi Serh’e bir mesajı yetiştirmeye çalıştığını anladılar. Ona kim olduğu sorulduğunda, bazen Hazreti Osman (R.A)’un, bazan da Mervan b. Hakem’in kölesi olduğunu söylüyordu. Üzerindeki mektubu açtıklarında, içinde, “Muhammed b. Ebi Bekr ile falanca falanca… Sana ulaştıklarında onları öldür” yazıldığı ve bunun Hazreti Osman (R.A)’un mührüyle mühürlenmiş olduğunu gördüler. Derhal Medine’ye geri dönüp Hazreti Osman (R.A)’un evini kuşattılar. Hazreti Ali (R.A), yanına Muhammed İbn Mesleme’yi alıp Hazreti Osman (R.A)’un evine gitti. Hazreti Ali (R.A) ona, üzerine kendi mührü bulunan bu mektubu kimin kaleme aldığını sordu. Osman böyle bir mektup yazmadığını ve yazıldığından da haberi olmadığını söyledi. Muhammed’de Osman’ı doğrulamış ve bu işi düzenleyen kimsenin Mervan olduğunu söylemişti. Yazıyı inceledikleri zaman bunun Mervan b. Hakem’e ait olduğunu anladılar. O esnada Osman’ın evinde bulunmakta olan Mervan’ın kendilerine teslim edilmesini istediler. Hazreti Osman (R.A) bunu kabul etmedi. Çünkü onu öldüreceklerinden korkuyordu.
Onun evini kuşatan asiler diyalog çağrılarına cevap vermedikleri gibi, suyunu da kesmişlerdi, Hazreti Osman (R.A)’un fitneyi yatıştırmak ve haksızlıkları gidermek hususunda asilere yaptığı nasihatlerin onlar üzerinde hiç bir tesiri olmamıştı. Onlar, Hazreti Osman (R.A)’a şöyle diyorlardı:
“Biz seni hilafetten azledene veya öldürene yahut da bu yolda ölene kadar bu işten vazgeçecek değiliz. Eğer sana sahip çıkanlar bize engel olmaya kalkarlarsa onlarla savaşırız”. Hazreti Osman (R.A) onlara, ALLAH’ın üzerine yüklediği hilafet görevini asla bırakmayacağını ve ölümün kendisine bundan daha sevimli olduğunu bildirmiş, ayrıca kendini savunmak için kimseye emir vermediğini eklemişti
Hazreti Osman (R.A) ashaptan, asileri şehirden kovup çıkarmak için gelen teklifleri reddediyor, onlardan silah kullanmayacaklarına dair kesin söz vermelerini istiyordu.
Bir gün kendisini kuşatan asilerin karşısına çıkıp: “Ali buralarda mı? Sa’d buralarda mı?” diye sormuş, bulunmadıkları cevabını alınca biraz susmuş ve şöyle demişti: “Bana su sağlamasını, Ali’ye bildirecek kimse yok mu?” Bu Hazreti Ali (R.A)’a ulaşınca derhal üç kırba suyu ona göndermişti. Ali, asilerin Osman’ı öldürmek istediklerini öğrenince, böyle bir şeye meydan vermemek için, iki oğlu Hasan ve Hüseyin’e, kılıçlarını alarak gidip Osman’ın kapısında beklemelerini ve içeri kimseyi sokmamalarını söylemişti. Abdullah İbn Zübeyr de onlara katılmış, diğer bir takım sahabiler de çocuklarını oraya göndermişlerdi. Durum çok nazik bir hal almıştı. Hazret Osman (R.A), ne asilerin haksız taleplerini kabul ediyor, ne de Medine ve diğer bölgelerden gelen, asileri savaşarak Medine’den çıkarma tekliflerine olumlu cevap veriyordu. O, Peygamber şehri’nde kan dökmek ve fitneyi ilk başlatan kimse olmaktan çekindiği için böyle davranıyordu.
Anlatıldığına göre insanlar, Hazreti Ali (R.A)’a, Hazreti Osman (R.A)’un bazı arazileri koruluk haline getirdiğini, mushafları yaktığını, seferde iki rekat kılınması gereken namazı dörde çıkardığını, büyük sahabeleri bırakıp genç adamları valiliklere atadığını, diğer insanlara nisbetle Ümeyye oğullarına daha çok ihsanda bulunduğunu ileri sürdü. Hazreti Ali (R.A), onların bu itirazlarına şu cevabı verdi: “Bazı arazileri koruluk haline getirdiğini söylüyorsunuz. O, semizlensinler diye zekat develeri için o arazileri koruluk haline getirdi. Yoksa kendi develeri ve koyunları için o arazileri koruluk haline getirmiş değildir. Kaldı ki, ondan önce Ömer de bazı arazileri koruluk haline getirmiştir. Mushafları yaktığını söylüyorsunuz. O, içinde ihtilaf görülen mushafları yakmıştır. Üzerinde ittifak edilen mushafları ise yerinde bırakmıştır. Nitekim mushafların son sunuluşunda bu sabittir.
Namazı Mekke’de iki rekat değil de dört rekat olarak kılmasına gelince; o Mekke’de evlendi, orada ikamete niyet etti. Bu sebeple namazı tam kıldı. Onun, genç adamları valiliklere getirdiğini söylüyorsunuz. O, sadece adaletli ve düzgün davranışlı bir adamı valiliğe atamıştır. Kaldı ki Rasûlullah (S.A.V)’de yirmi yaşındaki Attab b. Üseyd’i Mekke’ye vali olarak atamıştı. İnsanlar, Üsame b. Zeyd b. Haris’enin komutanlığını eleştirdiklerinde Rasûlullah (S.A.V), onun komutanlığa layık olduğunu söylemişti. Hazreti Osman (R.A)’un kendi kavmi olan Ümeyye oğullarını tercih etmesine gelince; Rasûlullah (S.A.V)’de Kureyşlileri, diğer insanlara tercih ederdi. ALLAH’a yemin ederim ki, eğer Cennet’in anahtarları benim elimde olsaydı ben Ümeyye oğullarını oraya kordum.
“Başka bir rivayette anlatıldığına göre halk, Hazreti Osman (R.A)’u, Ammar ve Ebu Bekir’in oğlu Muhammed’e yaptıklarından ötürü kınamış, Hazreti Osman (R.A)’da bu hususta mazeretini beyan etmiş, onlar için yapması gerekeni yaptığını söylemişti. Hakem b. Ebu’1-As’ı, Rasûlullah tarafından Taife sürgün edilmiş olduğu halde getirip yanına aldığını ve barındırdığını söyleyerek onu kınamışlar, o da şu cevabı vermişti:
“Rasûlullah (S.A.V), onu Taife sürgün etmiş, ancak sonra Medine’ye geri getirmiş, sonra yine Taife sürgün etmişti.”
Rivayet olunduğuna göre Hazreti Osman (R.A), bütün bu hususları bir sahabe topluluğunun huzurunda halka irad ettiği hutbesinde açıklamış ve onları bu hususlara şahid göstermiş, onlar da bildikleri hususlarda şahadet etmişlerdi. Rivayet olunduğuna göre asiler de aralarından bir grubu bu hutbeyi dinlemek üzere göndermişler, hutbeyi dinlemişler, mazeretler Hz. Osman tarafından açıklandıktan sonra artık isyan gerekçeleri ortadan kalkmış, şüpheleri de yok olmuştu. Sahabelerden bir grup, Hazreti Osman (R.A)’a bu asileri cezalandırması teklifinde bulunmuşlar, ancak o, asileri bağışlamıştı. Onları kavimlerine geri göndermiş onlar da geldikleri yerlere ziyan içinde geri dönmüşlerdi. Umduklarını elde edememişlerdi.
Hazreti Ali (R.A)’da, Hazreti Osman (R.A)’un yanına varıp asilerin memleketlerine döndüklerini, kendisinin nasihatlerine kulak verdiklerini söylemiş ve Hazreti Osman (R.A)’a bazı yakınlarını kayırdığından ötürü mazeretini beyan edici bir hutbeyi irad etmesini ve halktan özür dilemesini, kendisinin artık böyle yapmayacağına, yaptıklarından da tevbe ettiğine cemaatı şahit tutmasını tavsiye etmişti. Ebu Bekir’le Ömer’in yolundan gideceğini, onların çizdikleri yolun dışına çıkmayacağını, halka açıkça taahhüt etmesini teklif etti. Hazreti Osman (R.A), onun bu öğüdüne kulak verdi. Îtaat etti. Hutbe esnasında ellerini kaldıran Hazreti Osman (R.A) şöyle dedi:
“ALLAH’ım, senden mağfiret diliyorum. Tevbe ediyorum. Allah’ım, ben, benden sadır olan hatalarımdan ötürü tevbe eden ilk kişiyim.” Böyle söyleyince gözlerinden yaşlar boşandı. Oradaki Müslümanların tümü de ağladılar. İmamlarına karşı halkta şiddetli bir merhamet meydana geldi. Hazreti Osman (R.A)’da artık bu yolda yürüyeceğine, önceki halifelerin yolundan ayrılamayacağına halkı şahit tuttu. Yanına gelmek isteyen herkese kapısının açık olacağını, kimsenin geri çevrilmeyeceğim taahhüt etti. İnip namazı kıldırdı. Sonra evine gitti. Mü’minlerin emirinin yanına herhangi bir ihtiyaç veya birşey sormak için gitmek isteyen herkes artık belli bir süreye kadar geri çevrilmedi.
Vakidî dedi ki: Mısırlı âsilerin memleketlerine dönmelerinden sonra Hazreti Ali (R.A), Hazreti Osman (R.A)’a gelip şöyle dedi:
“İnsanların senden duyacağı ve sana karşı şahit olacakları, ayrıca kalbindeki yanlış düşünceleri çıkarıp atacağına ve tevbe edeceğine ALLAH’ın şahid olacağı bir konuşma yap. Çünkü şehirlerde sana karşı komplolar hazırlanıyor. Yarın Kûfe’den başka bir grubun gelmeyeceğinden emin değilim. Geldiklerinde sen yine: “Ey Ali, git de şunları ikna et.” diyeceksin. Öbürsü gün Basra’dan bir grup gelecek, sen yine, “Ey Ali git de şunları ikna et.” diyeceksin. Eğer senin dediğini yapmazsam o zaman seninle olan dostluk bağlarımı koparmış ve hakkını hafife almış olurum.”
Hazreti Osman (R.A), cemaatın karşısına çıktı. Onlara hutbe irad etti. Yaptıklarından ötürü tevbe etmiş olduğunu bildirdi. Kalkıp Cenâb-ı ALLAH’a hamdü senada bulundu. Onu layıkı veçhiyle övdü. Sonra şöyle dedi:
“ALLAH’a yemin ederim ki, kişi bilmediği şeyi ayıplarsa onu ayıplamış sayılmaz. Ben her ne yaptıysam mutlaka bilerek yaptım. Ancak aklımı karıştırdım. Yolumu kaybettim. Ben, Rasûlullah (S.A.V)’ın şöyle buyurduğunu işittim:” Ayağı kayan tevbe etsin, hata yapan teybe etsin. Helakta devam etmesin. Çünkü zulümde devam eden kişi, (doğru) yoldan çok uzaklaşır.” İşte ben öğüdü alan ilk kişi oldum. Yaptığım işlerden ötürü ALLAH’tan mağfiret diliyor ve tevbe ediyorum. Ben minberden inince eşrafınız yanıma gelsin. ALLAH’a yemin ederim ki, ben başkasının mülkiyeti altına girdiğinde sabreden, hürriyetine kavuştuğunda şükreden köle gibi olacağım. ALLAH’ın yolu neresiyse oraya gideceğim.”
İnsanlar onun bu konuşmasından ötürü ona karşı merhamete geldiler. Bir çokları ağladılar. Said b. Zeyd de kalkıp şöyle dedi:
– Ey mü’minlerin emiri! Bu söylediklerini yapmadığın takdirde ALLAH’ın azabından kork ve söylediklerini yerine getir. Hazreti Osman (R.A), mescidden eve döndüğünde içerde halktan ekabirinden bir topluluk vardı. Mervan b. Hakem de gelip kendisine sordu:
– Ey mü’minlerin emiri, konuşayım mı, yoksa susayım mı?
Hazreti Osman (R.A)’un karısı Naile binti Perafise el-Kelbfye perde gerisinden ona şu cevabı verdi:
– Hayır sus. ALLAH’a yemin ederim ki, insanlar Osman’ı öldürecekler. O, artık dönüşü mümkün olmayan bir söz söyledi. Bunun üzerine Mervan’da Naile’ye şöyle karşılık verdi:
– Sana ne oluyor, bu işlere neden karışıyorsun? Vallahi senin baban öldüğü zaman daha abdest almasını bile bilmiyordu.
– Babalardan söz etme. Mervan, Naile’nin baba sının aleyhinde konuşmuştu. Nalie’nin bu uyarısı üzerine konuşmasına son verdi ve Hazreti Osman (R.A)’a sordu:
– Ey mü’minlerin emiri! Konuşayım mı, yoksa susayım mı?
– Konuş.
– Anam babam sana feda olsun. Senin bu söylediklerine ilk uyanlardan biri ben olayım. Sana bu konuda yardımcı olmayı arzu ederim. Ancak sen öyle sözler söyledin ki, artık kemer sıkılacak kadar sıkılmış, son noktasına kadar gelmiş ve akan sel çekilip gitmiş, arkasından tortularını bırakmıştır. Zelil ve alçak olan da artık planını kurmuş, gerekenleri söylemiştir. Daha sonra tevbe edilecek bir günahı işlemek, sürekli korku verecek bir tevbeden daha iyidir. Eğer istiyorsan tevben üzerinde dur ve günaha yaklaşma. Fakat şu anda dağlar gibi bir sürü insan kapında bekleyip durmaktadır.
Bu sözler üzerine Hazreti Osman (R.A):
– O halde çık onlarla konuş. Ben, onlarla konuşmaya utanıyorum, deyince Mervan kapıya çıkmış ve onların Hazreti Osman (R.A)’un kapısında, kalabalığın üst üste bindiği bir sırada onlara hitaben şöyle demişti:
– Ne oluyor size! Bir talan yapmak üzere gelen adamlar gibi toplanmış duruyorsunuz. Hey yüzleri çirkin insanlar! Ne istiyorsunuz? Siz bizim hükümdarlığımızı elimizden almak niyetiyle mi geldiniz? Çıkıp gidin buradan. ALLAH’a yemin ederim ki, bize saldırıp kastedecek olursanız, bizden hoşlanmayacağınız şeyler göreceksiniz. Başınıza geleceklerden de memnun olmayacaksınız. Çekin evlerinize gidin. Vallahi biz şu anda elimizde bulundurduğumuz yönetim işini kimseye kaptırmaz ve bunda mağlub olmayız. Orada biriken halk geri dönmüş ve Hazreti Ali (R.A)’a gelerek durumu haber vermişlerdi. Hazreti Ali (R.A)’da bu kızgınlık içersinde kalkıp Hazreti Osman (R.A)’un yanına gider ve ona şöyle der:
– Mervan’ın yaptıklarından razı olan sen değil misin? Seni dininden saptırıncaya kadar senden razı olan da o değil mi? O seni dininden ve aklından saptırmak istiyor. Aynen sahibinin çekip götürdüğü yere yönelen deve gibi onun elinde mi kaldın? Vallahi Mervan, ne din konusunda ne de kendi nefsiyle ilgili olarak hiçbir görüş beyan edecek adam değildir. VALLAHİ ben, Mervan’ın seni bir bu tarafa, bir o tarafa yöneltip durduğunu görüyorum. Bu sözlerimden sonra bir daha sana gelip kınama ve serzenişte bulunmayacağım. İtibarını yitirdin, yönetimi elinden çıkardın. Kendi görüşüne sahip çıkamadın, mağlub oldun.”
Hazreti Ali (R.A), oradan çıktıktan sonra Nalie gelip Hazreti Osman (R.A)’a şöyle sordu:
– Konuşayım mı yoksa susayım mı?
– Konuş.
– Ali’nin şöyle dediğini işittim: Sen onu bırakıp Mervan’a uydun. Mervan’da seni arzu ettiği şekilde yönlendirdi.
– Ama ne yapabilirim ki?
– Bir ve ortaksız olan ALLAH’tan korkar, ona karşı takvalı olur, senden önceki arkadaşlarının yoluna uyarsın. Sen, Mervan’a ne zaman uyarsan o senin Ölümüne sebep olur. Mervan’ın ALLAH katındaki kıymeti, itibarı ve sevgisi yoktur. Bunun için sen Ali’ye haber gönder. Onun gönlünü al ve ona yakınlığını, akrabalığını ve itaat edeceğini söyle.”
Hazreti Osman (R.A), Hazreti Ali (R.A)’ma haber gönderip onu çağırttığı halde o icabet etmez ve şöyle der: “Ben bir daha ona gitmeyeceğimi kendisine bildirmiştim.”
Naile’nin söyledikleri Mervan’ın kulağına gidince o, Hazreti Osman (R.A)’un huzuruna gelir ve şöyle sorar:
– Konuşayım mı yoksa susayım mı?
– Konuş.
– Ferafîse‘nin sızı Naile.
– Sakın ona tek bir söz söylemiyesin ey yüzü kara adam! O, bana senden daha çok iyilik gösterir ve daha iyi nasihat eder. Hazreti Osman (R.A)’un bu uyarısı üzerine Mervan susar.